Kraków. Uroczystości pogrzebowe Ireny Odrzywołek

W Krakowie odbyły się uroczystości pogrzebowe Ireny Odrzywołek, pracownicy służby więziennej w więzieniu św. Michała przy ul. Senackiej w Krakowie, zaangażowanej w rozbicie więzienia i zamordowanej za współpracę z podziemiem niepodległościowym w 1946 r. Wyrok śmierci wykonano w więzieniu przy ul. Mikołowskiej w Katowicach. Zginęła trzy dni przed swoimi dwudziestymi pierwszymi urodzinami.

Szczątki Ireny Odrzywołek odnalazł zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN podczas prac ekshumacyjnych na cmentarzu komunalnym przy ul. Panewnickiej w Katowicach we wrześniu 2019 r. Uroczystości odbyły się w 77. rocznicę rozbicia więzienia św. Michała w Krakowie. Irena Odrzywołek jako strażniczka więzienna pomogła w uwolnieniu więźniów.

Mszy Świętej w Bazylice Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Krakowie przewodniczył metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski. Kondukt pogrzebowy przeszedł ulicami Rakowicką i Prandoty na cmentarz Rakowicki, a trumna ze szczątkami bohaterki została złożona w Kwaterze Żołnierzy Podziemia Niepodległościowego 1939-1963. Irena Odrzywołek została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Na ręce jej siostrzenicy Marii Leś-Runickiej odznaczenie przekazał wicewojewoda małopolski Ryszard Pagacz.

"Z poczuciem narodowej dumy przywołujemy w Polsce imiona, nazwiska, pseudonimy i biografie żołnierzy wyklętych. Tych, którzy począwszy od 1944 r. przez wiele długich powojennych lat toczyli walkę z systemem komunistycznym. Walkę, za którą wielu zapłaciło najwyższą cenę. Z dumą i czcią przywołujemy wśród nich kobiety walczące w ich szeregach. Kobiety, które w ocenach komunistycznych trybunałów, mocodawców, nie zasługiwały na łaskę, a na wymierzenie im najwyższych wyroków. W wielu miastach wykonano bardzo dużo egzekucji na nich. 17 grudnia 1946 r. do tej długiej listy komunistycznych zbrodni dopisano także egzekucję wykonaną w Katowicach, kiedy uśmiercono Irenę Odrzywołek. Tego dnia zamordowano bardzo młodą – 21-letnią kobietę, strażniczkę więzienną, która uczestniczyła w organizacji rozbicia więzienia przy ul. Senackiej w Krakowie. Bez jej udziału ta akcja nie mogłaby się powieść (...) Kilkadziesiąt lat po śmierci, kobiety, które zostały pozbawione nawet prawa do grobów, są odnajdywane, identyfikowane, a następnie z honorami żegnane (...). Stojąc dziś przy trumnie świętej pamięci Ireny Odrzywołek, oddajemy hołd Polce niezłomnej, patriotce, kobiecie, która za swoją walkę o wolną Polskę zapłaciła najwyższą cenę. Pozostanie po niej grób na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Grób, którego nigdy miało nie być. I pozostanie, głęboko w to wierzę, wieczna i wdzięczna pamięć" - mówił wiceprezes IPN i dyrektor Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN, prof. Krzysztof Szwagrzyk.

Irena Odrzywołek (1925-1946)

Urodziła się 20 grudnia 1925 r. w Byczynie (pow. chrzanowski). Po zakończeniu okupacji niemieckiej rozpoczęła pracę w tzw. więzieniu św. Michała przy ul. Senackiej 3 w Krakowie. Została strażniczką. Wiosną 1946 r. podjęła konspiracyjną współpracę z więzionymi tam żołnierzami podziemia niepodległościowego, przede wszystkim z ppor. Bolesławem Pronobisem „Ikarem” – żołnierzem AK i dowódcą oddziału NSZ „Huragan”.

W sierpniu 1946 r. Irena Odrzywołek pośredniczyła w nawiązaniu łączności między więźniami oraz działającą w Krakowie 6. kompanią Zgrupowania Partyzanckiego „Błyskawica” Józefa Kurasia „Ognia”. Przemyciła do więzienia pistolety i granaty, które przekazała do celi Pronobisa i innych wtajemniczonych. Dzięki temu 18 sierpnia 1946 r. połączone działania uzbrojonych więźniów wewnątrz budynku i partyzantów z zewnątrz doprowadziły do rozbicia więzienia i uwolnienia 62 więźniów.

Po tym wydarzeniu Irena Odrzywołek ukrywała się. Prowadziła niepodległościową działalność konspiracyjną współpracując z „Ikarem”. Została aresztowana w listopadzie 1946 r. w Gliwicach i 3 grudnia 1946 r. skazana na śmierć przez komunistyczny Wojskowy Sąd Rejonowy w Katowicach. Zgładzono ją 17 grudnia 1946 r. w więzieniu przy ul. Mikołowskiej w Katowicach.

BPiI IPN, 18.08.2023 r.

Fot. IPN Kraków