23 lutego 1945 r. - rocznica zbrodni we wsi Ławże
23 lutego 1945 r. oddział pozorowany NKGB mjr. Wiktorowa przeprowadził atak na wieś Ławże. Ostatecznie i doszczętnie rozbito tam oddział Armii Krajowej pod komendą Włodzimierza Mikucia ps. „Jarema”, który przejął dowództwo po śmierci Sergiusza Kościałkowskiego ps. „Fakir”. W wyniku walk z Sowietami wieś i folwark zostały całkowicie zniszczone.
Zamordowano około 75-80 osób: mężczyzn, kobiet i dzieci, w tym około 50 partyzantów i około 25-30 mieszkańców. Część osób pochowano na miejscu a część zabrały rodziny i pochowały na cmentarzach. Pojedynczym osobom udało się uniknąć śmierci, udało im się uciec w czasie walki lub zostały aresztowane.
Dziś na terenie po spacyfikowanej wsi znajdują się kapliczka i krzyż ustawione w 1996 r. oraz tablica z napisem informującym o nieistniejącej wiosce (po polsku i po białorusku). Wśród aresztowanych była m.in. Wanda Kiałka (z domu Cejko) ps. ,,Wilia”, ,,Marika”, ,,Erka", sanitariuszka oddziału „Fakira”, która po aresztowaniu przez NKWD 23 lutego 1945 roku razem z innymi została przewieziona do Moskwy. Po pokazowym procesie przywódców polskiego państwa podziemnego (tzw. proces szesnastu) została skazana na 20 lat katorgi. Karę odbyła w Workucie, gdzie pracowała w kopalni, w kamieniołomach, w cegielni, w warsztacie krawieckim. Zwolniona została 7 września 1956 r. Wróciła do Polski 17 listopada 1956 r. i zamieszkała we Wrocławiu.
Pani Wanda tak opowiadała o wydarzeniach ze wsi „Ławże”:
„Własowcy otoczyli nasz oddział. Zebrali bardzo dużą grupę. Bolszewicy otoczyli to osiedle. Wybili wszystkich ludzi, nie tylko partyzantów, ale wszystkich mieszkańców – od dzieci do starych ludzi. Ocalał człowiek, który schował się gdzieś w piwnicy, którego nie znaleziono i który wszystko to opowiedział, bo jak wyszedł zobaczył te pozabijane ciała swoich sąsiadów. Nas kilka osób aresztowano, żeby mieć o czym opowiedzieć i coś opisać. Tam właśnie zginął mój brat i reszta chłopaków. Po moim powrocie z Workuty ja dowiedziałam się, że miejscowi ludzie razem z AK-owcami z Polski postawili tam piękną kapliczkę. Znajomy powiesił na niej krzyż w Wilna, który jemu posłałam”.
Ławże – dawniej wieś w gminie Turgiele w powiecie wileńsko-trockim, w województwie wileńskim. Położona była w pasie przygranicznym, w rejonie oszmiańskim obwodu grodzieńskiego w Republice Białorusi.
Wydział Kresowy BPiI IPN
Zdjęcia: BPiI
